Zeynel Özlü´den kent yaşamı ve kültürü söyleşisi

Büyükşehir Belediyesi tarafından Gaziantep Sanat Merkezi´nde düzenlenen, ?Bir Kent, Tarih ve Kültürü ile Buluşuyor? etkinliği kapsamında, Besnili Hemşerimiz Prof. Dr. Zeynel Özlü, ?Osmanlı Dönemi Ayıntab´ında Kent Yaşamı ve Kültürü? söyleşisini gerçekleşti.

Gaziantep Eski Adliye binasının restore edilerek Sanat Merkezi´ne dönüştürülmesiyle birlikte onlarca sanatsal etkinliğe sahne olan Gaziantep Sanat Merkezi, ?Bir Kent, Tarih ve Kültürü ile Buluşuyor? söyleşilerine sahne oluyor. Bu kapsamda restore edilerek konferans salonuna dönüştürülen eski ağır ceza mahkemesi salondaki ikinci konferansı, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi´nin davetiyle Gaziantep Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Zeynel Özlü, Osmanlı Dönemi Ayıntab´ında Kent Yaşamı ve Kültürü? başlığıyla yaptı. Özlü´nün söyleşisinden önce bina hakkında bilgi veren Büyükşehir Belediyesi Başkan Danışmanı ve Gaziantep Sanat Merkezi Genel Koordinatörü Zafer Okuducu, binanın restorasyon aşamalarını ve günümüz kullanım amacını anlattı. 

Antep adının kökeni üzerinden sözlerine başlayan Özlü: Gaziantep´in, geçmişte, Hantap, Entap, Ayntab, Arus´u Arabistan gibi isimler ile anılmıştır. Hatab diye bir isme rastladık manası ?odun? demek, araştırmalarımıza göre bu ismi geçmişte var olan ormanlık alanlarından almış. Bu coğrafyanın insanı, kendine iyi bakan, giyimiyle-kuşamıyla, yaşamıyla özel insanlardır. Mesela kadınlar çok girişimcidir. Osmanlı kayıtlarına baktığımızda Ayıntablı 200 civarında müteşebbis kadın vakf kurmuştur. Bu önemli bir rakam, Batı´nın kadına değer vermediği bir dönemde. yine Ayıntab´da tek eşlilik mevcut olup kadına ayrı bir değer verilmiştir. Kayıtlara göre Osmanlı Dönemi Antep´inde nüfusun ortalama %90´ı tek eşli evlilik yapmıştır. Kalan kısım ise ya çocuğu olmadığı için ya da başka sebeplerden dolayı çok eşlilik yapmıştır.   

Gaziantepli Öğretim Üyeleri Balta Limanı Grubu adına Hüseyin Aldoğan´ın organizesi ve Sanko holdingin sponsorluğuyla Ayıntab´dan Gaziantep´e Bir Kentin Kimliği adlı ortalama 3 ciltlik bir kitabın kültürle ilgili iki bölümünü de kendisinin yazdığını belirten Özlü Gaziantep kültürüyle ilgili şunları kaydetti. 

Sosyal hayatta Müslüman Türk aileler öndeydi 

Osmanlı Döneminde şehirdeki meslek gruplarından da söz eden Özlü; cullah, abacı, helvacılar, katırcılar, naccarlar gibi meslek grupları başta olmak üzere birçok meslek grubunun olduğunu söyledi. Sanıldığının aksine meslek gruplarının gayrimüslimlerin ellerinde olmadığını söyleyen Özlü, kaynaklara baktığımızda Müslümanların 19.yy kadar birçok alanda önde olduğunu belirti. 

Şehrin mimari özelliklerinden de bahseden Özlü, evlere menzil denildiğini, tek katlı evlere tahtani, çift katlı evlere de fevkani denildiğinden bahsederken genellikle tek katlı veya en fazla üç katlı evlerin inşa edildiğini ve beyaz renge boyandığını vurgulayarak haremlik ve selamlık bölümlerinin kesinlikle olmadığını büyük birkaç konakda bu bölümlerin var olduğunu söyledi. Evlerde 19.yy´a kadar mekân ısınması anlayışı olmadığı için tandır ile ısınILdığını vurgularken bunun yanında 18.yy´da Antep´te Sobacızade diye bir aileye rastlamanın sobanın da kullanıldığının bir göstergesi olduğunu söyledi. 

Gaziantep kadınları şık giyinir ve enva-i çeşit takı takardı 

Dönemin Antep´inde giyim-kuşamından da bahseden Özlü, kadınlar çoğunlukla kaftan, cübbe giymiştir. Kadınlar kuşak, hızma, muhtelif bilezikler, halhal, ELMAS, lal (Seylan) taşı, elmas, tılsımenselik, hamayel, mavi taş gibi takılar kullanmıştır. Çarşaf ve peçe giyiminin son derece sınırlı olduğunu, esas olanın vücut hatlarını belli etmeyecek giysiler olduğunu vurgulamıştır. 

Söyleşisinde mutfak kültürü, eğitim gibi konulara da değinen Özlü, çay kültürünün Gaziantep toplumuna 19. Yüzyıl sonlarında Mazıcı oğlu, Karslıgil gibi bazı aileler tarafından sokulduğu gibi hususlara değinip soru ve cevap bölümünün ardından söyleşisini tamamlarken, Gaziantep Sanat Merkezi Sorumlusu Murat Dağ tarafından Prof. Dr. Zeynel Özlü´ye günün hatırası olarak çiçek takdim edildi.