Daha önceki yazılarımda da vurguladığım gibi ülkemizin sağlık konusunda en önemli açmazı ?Koruyucu Hekimlik? ilkelerinin yerine getirilmeyip, daha pahalı ve sorunu çözemeyen ?Tedavi Hekimlik? uygulamalarının ön plana alınıp cazip hale getirilmesi, halkın yararına olmayan piyasa kurallarına bağlı sağlık sisteminin yürürlükte olmasıdır.
Bugünkü yazımda sizlere özellikle geri kalmış ülkeler ile ülkemizde sık görülen, hemen hemen her yaştaki kişiyi etkileyen bağırsağın yuvarlak solucanı olarak anımsadığımız ?ASKARİT veya ASKARİS? diye bilinen asalaktan bahsedeceğiz. Genellikle nemli ve sıcak iklimlerde yaşamasına rağmen, ılıman iklimler dede yaşamını sürdüren bu parazit, ülkemizde kıl kurdundan sonra en sık gözlenen yuvarlak solucandır. Dişi ve erkek formları ayrı olup, dişisi 20-35 cm, erkeği 15-30 cm büyüklüğündedir. Genellikle gri beyaz veya kırmızı renktedir.
Şimdi bu solucan ve yaptığı hastalığı ana başlıklar halinde tartışalım. Askaritin esas konakçısı ve görüldüğü canlılar: Asıl konakçısı insan olup; Maymun, domuz ve sincapta´da yaşar. İnsanlara bulaş şekli ile yaşam süreci: Döllenmiş solucan yumurtasını içeren kirli topraktan ağız yolu ile insanlara bulaş olur. Ağızdan alınan yumurtalar mide ve oniki parmak bağırsağı duvarında açılıp, yumurtadan çıkan kurtçuklar bağırsak duvarına yapışırlar. Buradan karaciğer ve dolaşım sistemi ile sağ kalbe, akciğere, yemek borusu ve boğaza varıp tekrar yutulurlar.
Yutulan bu kurtçuklar ince bağırsağa gelip yerleşirler. Erişkin dişi şekline geçinceye kadar geçen süre 2-3 aydır. Askarisin toplam yaşam süresi ortalama bir iki yıldır. Döllenmiş yumurtaların topraktaki yaşam süreci: Yumurtalar toprakta nemli koşullarda 30 derecede 14 gün, 17 derece ve üstünde bir buçuk ay içinde bulaşıcı hale gelirler. 15,5 derece altı ve 38 derece üstünde yumurtaların yaşamı süremez. Döllenmiş yumurtalar toprakta uygun koşullarda uzun süre (yıllarca bile) yasayabilirler. Askariti olan kişilerde gözlenen bulgular: Kişinin yaşı, altta başka hastalığı olup olmadığı, alınan solucan sayısı, bu solucanın bulunduğu organa göre bulguları değişir.
Genellikle karnın üst kısmında devamlı bir ağrı vardır. Bulantı, nadir de olsa kusma buna eşlik edebilir. Kaşıntı, öksürük, astma, uykusuzluk, cilt döküntüleri, ciltte solukluk, iştahsızlık, sindirim bozuklukları, kabızlık ve ishal gözlenebilir. Diş gıcırdatma, ağızdan salya akması, yastık ıslatma ve burunda kaşıntı gibi bulgular saptanabilir. Solucan seyrek de olsa ağızdan, burundan ve makattan çıkabilir. Tanıyı nasıl koyalım? İyi bir öykü (Karın ağrısı, şişlik, karında gocurtu, ağızda sulanma, çocukda gelişme geriliği, iştahsızlık, kaşıntı v.b..) ve fizik muayene ile enaz 3 defa sabah dışkısının parazitolojik incelenmesi yapılarak tanı konabilir.
Askaritin tedavisi ve korunma yolları: Mebendazol 2x100 mg 3 gün veya tek doz 500 mg yada bugün için tek doz albendazol 400 mg verilebilir. Diğer tedaviler Levamizole 120-150 mg, piperazin başlangıçta 150 mg/kg daha sonra 3 gün 65 mg/kg şeklinde erişkinlerde önerebiliriz. Aile fertlerinin parazit yönünden taranması, onların da tedavisi son derece önemlidir. Bulaş yolları hakkında eğitim vermek, çevre temizliği, tuvalet ve el yıkama eğitimi şarttır. Burada da ?Koruyucu Hekimlik? karşımıza çıkmaktadır. Her zamanki ilkemizi anımsayalım.?Korunma her zaman tedaviden üstündür?
Sonuç ve Yorum: Ülkelerin gelişmişliğinin bir ölçütü de ?Enfeksiyon Hastalıkları ile baş etmesindeki aşamadır?. Maalesef ülkemizde çok sık görülen bağırsak paraziter hastalıklarından biri olan ?ASKARİAZİS? her yıl ekonominin yanında hastalık bazında önemli kayıplara yol açmaktadır. Askarit tanısı konana kadar yığınla test yapılmakta, mide bağırsak sistemine ait değişik hastalık tanısı konarak iş güç, zaman ve parasal kayıplar olmaktadır. Koruyucu hekimliği ön plana alan (Hijyen, eğitim, sağlıklı beslenme içme ve kullanma sularının temiz olması vb.) bir yapılanmaya giderek bu sorunu da en aza indirebiliriz.
