30 yıldan bu yana finans sektöründe görev yapmaktayım. Özellikle işletme, ekonomi, maliye, muhasebe, gibi konularda sürekli olarak bilgilerimi güncel tutmaya büyük özen gösteriyorum. Hal böyle olunca, konuyla ilgili kitapların yanında ekonomi-finans dergilerini ve gazetelerin ekonomi sayfalarını mutlaka okuyorum. Özellikle Dünya gazetesini her gün takip etmeye çalışıyorum. Zira bu gazetede gerçekten güncel konularda çok güzel analiz, yorum ve makaleler yer almaktadır.
Mart/2018/Dünya Gazetesi ekinde ?Türkiye´nin Coğrafi İşaretleri-100 Ürün? adlı bir kitapçık vardı. Tahmin edeceğiniz üzere, içinde Besni Üzümü de var mı acaba diye merakla karıştırmaya başladım. Dergide Ahlat Bastonundan Birecik Patlıcanına, Ankara Tavasından Kalecik Biberine, İncesu Karaevrek Üzümünden Sürmene Bıçağına, Zile Pekmezine kadar her şey vardı. Üzüm de vardı ama Besni değil, Ege Sultani ve Elazığ Öküzgözü Üzümü idi. Yakın komşumuz Gaziantep´e ait en az 15-20 tane ürüne rastlamak bir Besni´li olarak bana gurur verdi ama başta Besni Üzümü olmak üzere bizim özgün ürünlerimiz yoktu. Bu durum doğal olarak her Besni´li gibi hayal kırıklığı yaşamama neden oldu. Zira üzümümüzün kendisi var ama kitapçıkta adı yoktu.
Kitapçıkta üzümün yanında, coğrafi olarak tescillenmiş pekmez var, biber var, tava var, var da var... Kalitesi bizim ürünlere göre tartışılabilir olmasına rağmen eşdeğer ürünleri Besni değil başka iller-ilçeler tescil ettirmişler. Besni ise üzüm başta olmak üzere pek çok kaliteli-özgün ürünlere sahip olduğu halde, bunların hiç birini coğrafi olarak tescilletmemiş görünüyor. Demek ki ilçemize özgü ürünümüz-ürünlerimiz var, bunları takip edip koruyacak kişiler-kurumlar yoktur.
Merak ediyorum. Tanıtım-tescil konusunda neredeyse yok hükmünde olduğumuz halde, yani bugüne kadar konuyla ilgili hemen hemen hiç bir şey yapılmadıysa, nasıl oluyor da ?Besni Üzümü? bu kadar tanınıyor, tercih ediliyor, hiç düşündünüz mü? Bunun bir tek yanıtı olabilir, o da üzümün kalitesi. Ürün, kabına sığmayarak kendini-kalitesini göstermiş, göstermeye de devam ediyor. Onun için Besni Üzümü dünyanın dört bir yanında kolaylıkla tanınıyor, tercih ediliyor. Bir dostum söyledi, Amerika´da bile markette Besni Üzümü satıldığını görmüş. Demek ki üzümün kendi kalitesini ortaya koyarak yaptığı sınır ötesi tanıtımı, 21´nci yüzyılda bizler Besni´li olarak yapamıyoruz, sahiplenemiyoruz.
Buraya kadar sadece üzümü anlattık ama üzüme bağlı pekmez, sucuk, pestil, kırma benzeri türev ürünler (mesela şarap) ile Besni Tavası, Besni Biberi gibi Besni´ye özgün diğer ürünler de coğrafi ürün olarak pekala tescil edilebilir.
Ankara Ticaret Odası Başkanı Gürsel Baran´a göre ülkemizde 2500 civarında coğrafi tescil alabilecek ürün olduğunu ancak bunların sadece 200´ünün coğrafi olarak tescil edildiğini belirtmektedir. Böyle bakınca bu konunun ülkemizde de yeterince kavranamadığı anlaşılmaktadır.
Kitapçıkta Türk Patent ve Marka Kurumu Başkanı Prof. Dr. Habip Asan´a göre, ?yerel ürünlerin sinai mülkiyet hakları kapsamında ?coğrafi işaret´ olarak koruma altına alınması anlamına gelen coğrafi tescil, bir ürünün belirli bir yöreye ait olduğunu gösterir ve özgünlüğü ile diğer ürünlerden farkını belirler. Coğrafi işaret yerel ürünlerin kalitesinin ve geleneksel özelliklerinin sürdürülebilirliğinin, bu ürünlerin kültürel miras olarak gelecek kuşaklara aktarılmasının yanı sıra üretici gelirinin yükselmesi ve tüketicinin korunmasını mümkün kılar.
Başkanın ifadelerinde anlaşılacağı üzere, Besni Üzümünün (veya diğer özgün ürünlerimizin) coğrafi tescili, sadece ürünün tanıtımı ile sınırlı değil, aynı zamanda sürdürülebilirlik ve üretici gelirinin artması ile tüketicinin korunması gibi konular açısından da büyük önem arz etmektedir.
Çünkü tanıtım talebi artırır, talebin artması üretimi, bu da üreticinin gelirini artırarak üreticiyi kaliteli ve daha çok ürüne teşvik eder.
Coğrafi ürün tescilinin nasıl alınacağına gelince, google´a girdiğimde karşıma coğrafi ürün tescili konusunda hizmet veren yüzlerce şirket çıktı. Buna gerek olmadan Bakanlık nezdinde ?Coğrafi İşler Dairesi? ne müracaat etmek bile yeterli. 3-5 ay içinde coğrafi ürün tescili mümkün görünüyor. Sinai Mülkiyet Kanununun 36´nci maddesinde de yapılması gerekenler açık açık anlatılmaktadır.
Özetlersek, ilçemizin aslında pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da sahipli olmadığı anlaşılıyor. Merinos´u bir kenara koyarsak, çünkü Erdemoğlu ailesinin bu konularda yeri gerçekten bambaşka, ne siyasilerimiz ne bürokratlarımız ve ne de diğer resmi görevlilerimizin Besni ve Besni´nin ürettiklerine sahip çıktıklarını söylemek gerçekten güç.
Oysa başarı, hepimizin bildiği gibi, ortak bir amaç doğrultusunda hep birlikte çaba ile elde edilir.
Böyle giderse ürün kendi kendini tanıtmaktan bir süre sonra yorulur ve üzümün, tavanın yerini başka ilçelerin üzümleri-tavaları alır, alıyor da zaten...
