Türkiye, tüm ülkeler arasında kişi başına tüketilen tuz miktarı açısından en üstlerde yer almaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)´nün günlük önerdiği tuz tüketim miktarı 5 gram oysaki Türkiye´de bu miktar ortalama 18 gram yani önerilenin 3 katından fazladır.
Aşırı tuz tüketiminin yüksek tansiyon, felç ve kalp hastalıkları açısından risk arttırıcı etkisinin olduğu ve tuz tüketimini azaltmanın bu hastalıkların ve bunlara bağlı ölümlerin azaltılmasına yardımcı olduğu bilinmektedir. Bunların yanı sıra tuz tüketimini azaltmanın böbrek hastalıkları, obezite, diyabet, kemik erimesi ve bazı kanser türlerine karşı koruyucu etkisinin olduğu da yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. DSÖ, tuz tüketiminin önerilen miktara düşürülmesi ile dünyada her yıl yaklaşık 2.5 milyon ölümün önlenebileceğini 2010 yılı raporunda beyan etmiştir.
İşte tuz kullanımını azaltmamızı sağlayacak yemeklerde kullanabileceğimiz hem lezzetli hem sağlıklı sebzeler ve baharatlar?
1. Zencefil: Bu anti-inflamatuar kök baharat sıcak veya buzlu çay ve su da dahil olmak üzere tüm içeceklere eklenebilir. Yulaf ezmesi ve mercimek çorbası da dahil olmak üzere her ikisine de ekleyebilirsiniz. Zencefil damar duvarları üzerinde olumlu etki yaparak tansiyonun kontrolünü de kolaylaştırır.
2. Acı Kırmızı Toz Biber: Eklediğiniz her yemek bir anda farklı bir tada kavuşuyor. Hem yağ hücrelerinin yıkımını arttırarak kilo verme üzerinde etkilidir. Sindirim üzerinde de (abartmamak kaydıyla) önemli rolü vardır.
3. Limon Kabuğu Rendesi: Limon kabuğu rendesi, bazı yemeklerin lezzetini kendiliğinden farklılaştırır. Aynı zamanda susam yağı veya soya sosu gibi daha kuvvetli lezzetleri dengeleyebilir. Örneğin esmer pirinci haşlayın, tam ocaktan alırken bir tutam limon kabuğu rendesi atın ve şimdi deneyin bakalım. Smoothieler için ideal bir destektir.
4. Sarımsak: Bu güçlü lezzet arttırıcı, diş başına sadece dört kalori için etkileyici bir antioksidan destektir. Sarımsak, kavrulmuş sebzeleri kolaylıkla tatlandırmak için harika bir yoldur. İster taze ister kurutulmuş fark etmez sarımsak yemekte olayın açısını değiştirir. Brüksel lahanası, karnabahar, brokoli ve kabak gibi sebzelere ekleyebilirsiniz. Sarımsak yemeklere lezzet katmasının yanı sıra kan basıncının kontrolünde de yarar sağlar.
5. Zerdeçal: Zerdeçal ve içerdiği aktif bileşikler, beyin sağlığına ve bağışıklığa destek olduğu gibi, kilo alımından da kurtarır. Vücudun savunma mekanizmasını güçlendiren bu baharat damar duvarlarını koruyarak yüksek tansiyon kontrolüne de yardımcı olur. Kökün üstünü sebze soyucu ile çıkarın, sonra doğrayın veya rendeleyin. Mesela bir fincan pişmiş mercimek üzerine küçük bir zerdeçal kökünün yarısı (kabaca iki çay kaşığı) rendeleyin. Tuz da neymiş!
6. Biberiye: İyi bir kalsiyum, demir ve vitamin B-6 kaynağı olan biberiye, anti-aging ve kanser koruması ile birlikte sindirim ve beyin sağlığına destek olan antioksidan ve anti-inflamatuar özelliklere sahiptir. Özellikle et yemeklerini tatlandırmak için rahatlıkla kullanılabilirsiniz.
7. Kimyon: Kan şekerini düşürmeye, kan basıncını düzenlemeye katkı sağlar ve kanı sulandırarak damar sağlığına olumlu etki yapar. Çiçekli bir bitkinin öğütülmüş tohumlarından yapılan kimyon tozu farklı bir aromaya sahiptir. Bu aromalı baharat Güney Asya, Kuzey Afrika ve Latin Amerika da dahil olmak üzere dünya genelinde birçok mutfaktaki yemekte sıklıkla kullanılır. Özellikle son zamanlarda tatlı patates üzerinde çok tercih ediliyor. Etler üzerinde de oldukça etkili bir tadı vardır.
8. Dereotu: Dereotu, yüzyıllardır Asya tıbbında diyabet ve kardiyovasküler bozuklukları kontrol etmek ve yönetmek için kullanılmıştır. Örneğin yoğurda ekleyin ve midenizi rahatlatın. Ayrıca sandviçler ve salatalarda lezzetli bir destek malzemesi olarak kullanabilirsiniz.
9. Tarhun: Ayçiçeği ailesinden yıllık bir bitki olan tarhun, meyan kökü benzeri bir aromaya sahiptir. Tarhun son zamanlarda özellikle zeytinyağlarına aroma vermek üzere çok fazla kullanılıyor. Salatalarda farklı bir tat arayanlara öneriyorum. Bir de ızgara balık üzerinde ilginç!
10. Maydanoz: Maydanoz sadece bir garnitür değil ki, bizim için artık her an her yerde tüketilen bir ot. Akdeniz´e özgü bitki, gaz tedavisinde çok rahatlatıcı etkisi mevcut. Aynı zamanda su tutma özelliğini gidermek için doğal bir diüretik gibi davranır.
İki bardak taze maydanoz, iki çorba kaşığı ceviz, yarım fincan Parmesan peyniri (isteğe bağlı), yarım fincan zeytinyağı, iki çorba kaşığı limon suyu ve bir diş sarımsak ile harika bir ev yapımı pesto sos yapın ve tuz falan unutun.
11. Kişniş: Et yemeklerini lezzetlendirebileceğiniz kişniş oldukça faydalı bir baharat. Vücudun savunma mekanizmasını güçlendirip, hazımsızlığa iyi gelmesinin dışında kan kolesterol seviyelerini de düşürür ve hipertansiyon kontrolüne katkıda bulunur.
