Bu yazımda ülkemizde ve maalesef geri kalmış yörelerde en sık rastlanan, sağlık alt yapısının bozukluğuna paralel seyreden, önemli bir halk sağlığı sorunu olan bir hastalığı dilimin döndüğünce, bilimsel veriler eşliğinde anlatmaya çalışacağım.
Hepatit A Virüs (HAV) enfeksiyonu, Hepatovirus ailesi üyesi olan HAV virüsünün neden olduğu, karaciğerin akut iltihabıdır. Halk arasında ?Bulaşıcı Sarılık veya Sarı Sarılık? diye de adlandırılır. Hastalık fekal-oral (dışkı-ağız) yolla bulaşır. Hastalığın şiddeti yaşla ilişkilidir. Çocuklardaki hastalık genellikle hafif seyirli veya belirtisiz olup, çoğu kez sarılık görülmez. Ülkemizde 20 yaşına kadar ?Akut Hepatit A? enfeksiyonu geçirme oranı % 85-90 arasında değişmektedir. Erişkin yaşlarda hepatit A enfeksiyonu % 70´e yakın bulgulu seyrederken, sarılıklı olguların görülme sıklığı % 70-80 arasında değişir. HAV ile enfekte hastaların % 85´inde ilk 3 ay içinde tam bir klinik ve biyokimyasal iyileşme görülürken, olguların tümüne yakını ise 6 ay içerisinde tamamen iyileşir. HAV seyrinde nadiren ölümcül (fulminan) seyir, uzamış seyir veya kolestatik hepatit (Safra yolları tıkanıklığına bağlı) görülebilirken, HAV enfeksiyonunda kronikleşme (süreğenleşme) görülmez. Tedavisi istirahat, dengeli bir diyet ve ağır olguların hastaneye yatırılarak tedavisinin yapılması şeklindedir. Alkol ve sigara yasaktır.
Hepatit-A enfeksiyonunu nasıl tanımlayabiliriz?
Akut HAV enfeksiyonu genellikle kendi kendini sınırlayan ve tam şifa ile sonuçlanan, nadiren fulminan (ölümcül) hepatite yol açabilen akut bir enfeksiyondur. Türkiye´de son yıllarda akut hepatit A´lı olgu sayısı azalmıştır. Akut viral hepatit A enfeksiyonu genellikle belirtisiz ve sarılıksız seyirli olup, daha çok çocukluk yaş grubunda görülür. Akut hepatit A enfeksiyonu enfekte hastaların dışkıları ile kontamine (kirlenmiş) olmuş suların veya gıdaların alınmasıyla bulaşır.
Akut hepatit A enfeksiyonu sıklığı, bir ülke ve şehrin alt yapı ve kanalizasyon sitemlerinin gelişmişliği ve yakın-sıkı kalabalık yaşamla ilişkilidir. İskandinav ülkelerinde sıklığı % 15´den azdır. Afrika, Grönland, Orta Doğu, Orta Amerika, Hint yarımadasında yüksek sıklıktadır. Türkiye´de oran % 85-95´dir. Son yıllarda görülme yaşı ilerlemiş olup, ülkemiz orta sıklıkta yer almaktadır. Türkiye´de görülme oranları yaşa ve yöreye göre değişmekle birlikte, viral hepatit A enfeksiyonu sıklığı % 7,8 - %88 arasında bildirilmektedir. Akut hepatit A enfeksiyonunda ateş, halsizlik, bulantı kusma, iştahsızlık, ishal ve sarılık en sık yakınmalardır. Karın ağrısı, kaşıntı olabilir. Genellikle ALT, AST, BİLURUBİN´in kan değerleri yüksektir. İdrarda Bilurubin ve ürobilinojen pozitiftir. Tanıda bu bulguların yanında ?ANTİ HAV-IgM? testi pozitiftir. Hastalık geçirildiğinde ?ANTİ HAV IgG? testi pozitifleşir. En sık görülen yan etkiler sırasıyla; kansızlık (anemi), karaciğere bozukluğuna bağlı beyin iltihabı (hepatik ensefalopati) ve kan pulcuğu düşüklüğü (trombositopeni) olarak bildirilmiştir. Ölüm oranı ise % 2,4 olarak saptanmıştır.
Sonuç ve Yorum
Hepatit A enfeksiyonu iş gücü kaybı, hastanede yatış, aile içi ve aynı mahallede başka bireylere bulaşa neden olabilmektedir. Hijyen şartlarının iyileştirilmesi, temiz içme suyu temini ve bireylerin hastalık hakkında bilgilendirilmesinin ?Akut Hepatit A? enfeksiyonu görülme sıklığını azaltacağı görüşündeyiz. Öncelikle riskli gruplar (küçük çocuklara bakım verenler, kanalizasyn işçileri vs) başta olmak üzere, ülkemizde ?Hepatit-A Aşısı? yapılması uygun olup, şu an programa alınmıştır (tüm çocuklara yapılmak üzere ulusal aşı şemasına alınmıştır). 18 ve 24. aylarda birer doz yapılması önerilmektedir. Bu iyi bir uygulamadır. Burada da ?koruyucu Hekimlik uygulamalarının? yaşama geçirilmesi, vurgulanması gereken önemli noktadır.
