.
Aşağışehir'in halk arasında bir diğer ismide AZİMŞEHİR'dir. şimdi Ören halinde olan bu şehir Ticaret, el sanatları, ayakkabıcılık ve dokumacılık alanlarında bölgesinde ününü duyurmuştur.
Kalenin etrafında dere içinde kurulmuş olan Aşağışehir onbir mahalleden ibaretti. Nüfus kayıtları halen bu mahallelerin üzerinedir. Bu mahalleler şunlardır; Meydan, İdris, Taşcami, Vusta, Hamra, Bozmekan, Hacı Kasım, Çırçır, Kahta, Ali paşa ve yeni mahalle'dir.
Şehir yukarıya taşındıktan sonra yeni Besni'de bulunan mahalleler ise şunlardır; Yeni Besni, Cırıtmeydanı, Yukarı Sarhan, Aşağı Sarhan, Pınarbaşı, Dumlupınar, Korupınar, Çat, Menmet Erdemoğlu ve Kaymakam Hasan Tütün mahallelerinin yanı sıra Acem, Belpınar, Bedirse, Kozluca obaları da bulunmaktadır.
Şimdi tarla görünümünde olan Aşağışehir’de 1960 yılından önce ayakkabıcılık ve dokumacılığın yanı sıra Demircilik, Bakırcılık, Marangozluk gibi sanatlar da ileri bir safhada bulunuyordu.
1940 yılında dokumacılar kendi aralarında örgütlenerek bir kooperatif kurmuşlar 400 ortaklı bu kooperatif sayesinde dokuma tezgahı sayısı 1000'e kadar yükselmiştir.
Dericilik, dokumacılık kadar gelişmiş, bunun sonucu olarak ayakkabıcılıkta Besni, çevrenin merkezi durumuna gelmiştir.
Bu sanat dallarının yanı sıra Demircilik, Bakırcılık, Kuyumculuk, Marangozluk, Fırıncılık gibi meslek dalları da Besni'de ileri bir safhada bulunuyordu. 1954 yılından sonra Besni dışına göç eden yerli halk memleketlerinde yaptıkları uğraşları göç ettikleri yerlerde de sürdürerek büyük bir başarı elde etmişlerdir.
Muhtar Mustafa Sabak Aşağışehir’i şöyle anlatıyor:
“Aşağışehir'de aynı işi yapan esnaf bir yerde toplu olarak bulunurdu. Köşgerler "köşger pazarında" Attarlar, "Attar pazarı"nda, Tüccarlar "Tüccar pazarı"nda, Demirciler "Demirci pazarı"nda, Zahire alım satımı yapanlar "Buğday pazarı" nda faaliyet gösterirlerdi.
Oyratlı yolundan, yani Değirmen çayından gelişte Müzmekan (Bozmekan) deresinin kenarında Süllümlü Pınar vardı. Bu pınarın önündeki dere’nin her iki tarafında evler vardı.Bu evler Kızılca Oba ya kadar devam ederdi. Bu derede şu anda Yeni kentin kanalizasyon suları akmakta.
Süllümlü pınar toprak altında kalmıştır.Yine şu anda asfaltın bitimindeki köprüden sonra kale dibinden şehir merkezine giden yolun sağı ve solu Dokumacı dükkanlarıydı.
Kale dibindeki köprüyü geçtikten sonra yine sağlı sollu dokumacı dükkanları vardı. Hacı Ömer’in hanına kadar devam ederdi. Bu hanın önünde büyük bir tut ağacı vardı.
Tut ağacının yanında bir cadde Bekir Bey hamamına doğru Kızılca Obaya kadar devam ederdi. Bu yolun sol tarafında yani kale tarafında Ulu caminin olduğu mahalleye orta oba mahallesi denirdi.
Hacıömer’in hanının önündeki meydan Ulu cami minaresi hizasında doğuya düşerdi. Çarşı Zeyvası denilen yer bu meydanın çok yakınındaydı.
Hacı ömer hanının önündeki Tut ağacından kuzey yönüne doğru gidildiğinde tuz hanıyla karşılaşılırdı.Tuz hanının batı tarafında yani binanın kenarından aresenin ve manavcı pazarının önünden köşker pazarının olduğu sokağa inilirdi.
Tut ağacından yine kuzeye doğru yani tuz hanına gitmeden sağa dönülerek altbaş çarşıya girilir bu çarşının kuzey yönündeki çıkışında yine köşker pazarına girilirdi. Arese ve manavcı pazarının batı yönü yani Toktamış kayalıklarına kadar olan kısma Vusta mahallesi denir.
Köşker pazarından sonra tüccar pazarı bu caddenin Vusta mahallesi tarafında çarşı camii vardı.Çarşı camiini biraz geçtikten sonra cadde ikiye ayrılır kuzeye doğru, yani Kurşunlu camiye doğru gideni kasap pazarı ve sebze pazarını geçtikten sonra Kurşunlu camiye varılırdı.
Kurşunlu Cami ile sebze pazarı arasında Toktamışa doğru yani Taş cami mahallesine doğru bir cadde gider.Kurşunlu camiinin üst tarafı şu anda Akasya ağaçları dikilen yer mezar bahçesi denilen yerdi.
Mezar bahçesinin üst tarafına meydan mahallesi denir.Mahallenin üst tarafında hastane vardı.
Kurşunlu camiinin önünden giden cadde yukarı şehre doğru gider şimdiki mezbaana bu yolun üzerindedir.
Çarşı camiini geçtikten sonra ikiye ayrılan yolun birisi kurşunlu camii ve kasap pazarına doğru giden yol idi.Diğeri ise Tahta Obaya giden yoldur.
Tahta Obaya giden caddede sağlı sollu sobacılar, tenekeciler vardı. Bu cadde dereye varmadan yani doğuya doğru giderken sağda Tahta Oba hamamı vardı.Hamamın yakınında bu cadde gümüş derenin üzerindeki köprüden geçilerek Tahta Oba camisine gider. Zaten şu anda sadece minaresi bulunan caminin çevresine Tahta Oba mahallesi denirdi.
Tahta Oba Hamamı’nın yakınında ikiye bölünen caddenin birisi Tahta Oba mahallesine doğru diğeri de kuzeye doğru gider, Meydan hamamı’nın yanında Kurşunlu Camiye çıkardı. Bu caddenin baş tarafında yine sobacılar tenekeciler vardı.Sobacıların ve tenekecilerin önünde sağlı sollu meydan hamamına kadar dokumacılar vardı.Buradan şu anda asfalt geçen yolun altında Tahta Oba camii minaresi yanında şimdiki soğuk pınarın olduğu yeni mahalleye bir yol giderdi.Buralar yerleşim alanıydı”.
Kaynak: Azimşehir Besni Kitabı
ŞEKİP ÖNDER
